วิตามิน คือสารอาหารที่มีความจำเป็น แต่ต้องการในปริมาณที่น้อย แต่ขาดไม่ได้ แบ่งเป็น2กลุ่มตามลักษณะการละลาย คือ
1.วิตามินที่ละลายในน้ำมัน ได้แก่ A D E K พวกนี้สะสมในร่างกายได้ ดังนั้นถ้าได้รับเกินขนาดโดยการฉีด จะเป็นพิษได้ จึงไม่ควรฉีดเกินเดือนละครั้ง ส่วนรูปกิน จะไม่ค่อยเป็นพิษ
2.วิตามินที่ละลายในน้ำ ไม่ละลายในน้ำมัน ได้แก่ B C พวกนี้จะไม่สะสมในร่างกาย ต้องได้รับบ่อยๆ และไม่เป็นพิษ
ในสัตว์เคี้ยวเอื้องที่กระเพาะหมักทำงานสมบูรณ์ (อายุมากกว่า 6เดือน) แบคทีเรีย และจุลินทรีย์จะสามารถผลิต วิตามิน K และ B และ C ได้ตามธรรมชาติ
ส่วนพวกลูกวัว กระเพาะหมักยังไม่สมบูรณ์จะมีความต้องการวิตามินเหมือนสัตว์กระเพาะเดี่ยวทั่วไป A D E K B C
ดังนั้น วิตามินทีวัวควายมักขาดแคลน จึงมักจะเป็น A D E และ B12 ซึ่งเราจะมากล่าวถึงในวันนี้
วิตามิน A ปรกติจะพบมากในพืชอาหารสีเขียวที่ยังไม่แห้ง หรือพืชสดสีเหลือง ในรูปแบบ เบต้าแคโรทีน โดยวัวควายจะเปลี่ยนจากเบต้าแคโรทีนไปเป็นวิตามินAที่ลำไส้เล็ก และสะสมที่ตับ
ดังนั้น ช่วงฤดูแล้ง จึงมักมีปัญหาขาดวิตามิน A นอกจากนี้สภาพความเป็นอยู่ ก็มีผลเช่นกัน(เช่นช่วงลำบากร่างกายก็จะใช้ไปเยอะ)
อาการขาดวิตามินA เช่น ได้แก่ โตช้า ช่วงค่ำมองไม่ค่อยเห็น ป่วยง่าย ไม่เป็นสัด ผสมติดยาก ลูกวัวคลอดออกมาอ่อนแอ
วิตามิน D เกี่ยวข้องกับสมดุลย์ แคลเซี่ยม และ ฟอสฟอรัส การเจริญเติบโตของกระดูก ในลูกสัตว์จะมีความต้องการมากกว่าสัตว์ที่โตแล้ว ปรกติถ้าได้รับแสงแดดเพียงพอ จะไม่ขาดวิตามิน D ส่วนวัวควายที่ขังคอกตลอด ไม่โดนแดด ก็จะขาดวิตามินD ได้ง่าย
อาการขาดวิตามินD เช่น ได้แก่ โตช้า กระดูกหักง่าย วัวล้มไม่ลุก เป็นไข้น้ำนม
วิตามิน E เกี่ยวข้องกับการต้านอนุมูลอิสระ และระบบภูมิคุ้มกันโดยทำงานร่วมกับ ซีลีเนี่ยม ปกติวิตามินEจะพบในพืชสีเขียว และธัญพืชที่ยังไม่สกัดน้ำมัน
วิตามินB12 จะขาดได้ถ้าวัวควายขาดธาตุโคบอลต์ เพราะเป็นสารตั้งต้นในการผลิตB12 ถ้าวัวควายได้รับธาตุโคบอลต์เพียงพอ ก็จะไม่ขาดวิตามินB12
โดยวิตามินB12 จะเกี่ยวข้องกับการทำงานของเอนไซม์ต่างๆ ภูมิคุ้มกัน การสร้างเม็ดเลือด
ดังนั้น หลักๆแล้ว วิตามินที่ควรคำนึงถึงในโคกระบือ คือวิตามินA D E B12
ส่วนวิตามินตัวอื่นๆ เช่นBต่างๆ C และK อาจจะพิจารณา ในกรณีลูกสัตว์ หรือสัตว์ที่ป่วยนานๆ หรือได้รับยาปฏิชีวนะนานๆ เพราะการผลิตวิตามินตามธรรมชาติจะลดน้อยถอยลง
ส่วนรูปแบบการใช้ แล้วแต่รูปแบบที่เราถนัด กินก็ได้ ฉีดก็ดี
วัวควายแพะแกะ จะหลักการเหมือนกัน